Η περίεργη ζωή του Bobby Fischer

Πολλοί τον θεωρούν ως τον μεγαλύτερο παίχτη όλων των εποχών. Στα 14 του χρόνια έγινε Πρωταθλητής Αμερικής, ένα χρόνο αργότερα πήρε τον τίτλο του Grandmaster και στα 29 του χρόνια ανακυρήχθηκε παγκόσμιος Πρωταθλητής. Ο λόγος για τον Αμερικανό Robert ("Bobby") Fischer, τον άνθρωπο που άλλαξε τα σκακιστικά δεδομένα. Στο παρόν άρθρο θα προσπαθήσω να κάνω μια μικρή ανασκόπηση της -πολύ παράξενης- ζωής τού μεγάλου αυτού σκακιστή.

Ήταν 9 Μαρτίου του 1943 όταν το ζεύγος των Hans-Gerhardt Fischer(Γερμανία) και Regina Wender Fischer(Ελβετία) -παντρεμένοι το 1933 στην Μόσχα- απέκτησε το δεύτερό του παιδί, στο οποίο θα έδιναν το όνομα Robert. Δύο χρόνια αργότερα οι γονείς του μικρού Bobby χωρίζουν και τα δυο αδέρφια μένουν με την μητέρα τους και δεν αργούν να μετακομίσουν στο Brooklyn. Εκεί η μητέρα τους εργάζεται ως δασκάλα ενώ οι ίδιοι περνάνε την ώρα τους στο διαμέρισμά τους, όπου η Τζοάν - η κατά 5 χρόνια μεγαλύτερη αδερφή - αναλαμβάνει την φροντίδα του Bobby όσο η μητέρα του λείπει στην δουλειά. Μια μέρα λοιπόν η αδερφή του αποφασίζει να του δείξει πως παίζεται το σκάκι, κάτι που μάλλον δεν θα μπορούσε ποτέ να φανταστεί που θα οδηγούσε.

Ο καιρός πέρασε και έφτασε η ώρα για τον Bobby να πάει στο δημοτικό. Πάντα μαζί του θα κουβαλούσε ένα βιβλίο με κιτρινισμένες σελίδες που του είχε χαρίσει η αδερφή του με παρτίδες μεγάλων σκακιστών του 19ου αιώνα, ένα βιβλίο στο οποίο θα έδινε πολύ μεγαλύτερη σημασία από ότι στα μαθήματα - γεγονός που έκανε την μητέρα του να ανησυχεί. Η Regina αποφασίζει να στηρίξει την προσπάθεια του γιου της και αρχίζει να ψάχνει κάποιον δάσκαλο για τον γιο της καθώς και αντιπάλους, βάζοντας μέχρι και αγγελία στην εφημερίδα! Τελικά ο Hermann Helms την ενημερώνει πως θα διεξαγόταν ένα simultane με αντίπαλο τον Master Max Pavey και πως ο γιος της θα μπορούσε να παραβρεθεί απέναντι στον ισχυρό αυτό αντίπαλο. Ο ενθουσιασμός του Bobby για την πρόσκληση όμως δεν κράτησε για πολύ, αφού ηττήθηκε μόλις σε 15 λεπτά παίζοντας αδέξια και χάνοντας εύκολα την βασίλισσά του. Την απογοήτευση και τον θυμό του από την ταπεινωτική του ήττα ήρθε να επισκιάσει η παρουσία του Carmine Nigro, προέδρου του Brooklyn Chess Club, ο οποίος έβλεπε την παρτίδα και προσφέρθηκε να βοηθήσει τον μικρό Bobby αναλαμβάνοντας να γίνει ο δάσκαλός του.

Τα αποτελέμσατα θα αργήσουν να έρθουν, αν και ο ίδιος ο Fischer αργότερα σε συνέντευξή του δηλώνει πως είχε αρχίσει να παίρνει πολύ σοβαρά το σκάκι από τα 7 του χρόνια. Σε ηλικία 12 ετών θα πάρει πρώτη φορά συμμετοχή στο ετήσιο πρωτάθλημα του Brooklyn και ένα χρόνο αργότερα θα λάβει μέρος στο Πρωτάθλημα Νέας Υόρκης όπου θα καταλάβει την 5η θέση. Την χρονιά αυτήν το ELO του είναι στο 1756, μια βαθμολογία που αντιστοιχεί σε έναν μέτριο/καλό παίχτη συλλόγου. Από το τελευταίο αυτό τουρνουά έχουν σωθεί οι δύο ακόλουθες δηλώσεις από κάποιους μερτ:

"Σήμερα είχα μάλλον εύκολο αντίπαλο, έναν νεαρό, λεγόταν Φίσερ. Μάλιστα όταν τον νίκησα βγήκε έψω στον διάδρομο και έκλαψε..."

"Σ'ένα τραπέζι μεγάλος συνωστισμός γύρω από ένα παιδί[...]. Νικούσε με ωραίο συνδυασμό αντίπαλο που θα μπορούσε να είναι παππούς του. Μετά την παρτίδα, ο μικρός αρχίζει την ανάλυση. Κάποιος θέλει να μαζέψει το σκάκι. Ο μικρός Μπόμπυ -έτσι λέγεται το παιδί- τον κοιτάζει με παράπονο και συνεχώς επαναλαμβάνει ευγενικά "Παρακαλώ, μην με ενοχλείτε..." "

Τον Ιούνιο της ίδιας χρονιάς(1956) αρχίζει να πηγαίνει στο Hawthorn Chess Club, όπου έκανε μαθήματα ο Collins, ένας από τους μεγαλύτερους προπονητές της Αμερικής τότε. Ένα μήνα μετά, ο Bobby παίρνει μέρος στο Πρωτάθλημα Νέων των ΗΠΑ και ο πρώτος του μεγάλος τίλτος είναι γεγονός, κερδίζοντας μάλιστα σαν έπαθλο μια γραφομηχανή.  Η νίκη του αυτή θα παίξει σημαντικό ρόλο ώστε να βρεθεί στο Lessing J. Rosenwald Tournament της Νέας Υόρκης, όπου θα αγωνίζονταν οι 12 καλύτεροι παίχτες των ΗΠΑ. Ο Fischer θα καταλάβει μόλις την όγδοη θέση με 4.5/11 πόντους, αλλά η παρτίδα του εναντίον του GM Byrne θα κάνει τον γύρο του κόσμου και θεωρείται μέχρι σήμερα ως "The Game of the Century".

Το 1957 ο Fischer θα παίξει 2 παρτίδες με τον πρώην Παγκόσμιο Πρωταθλητή Max Euwe στη Νέα Υόρκη και θα ηττηθεί με 1.5/0.5 και -φυσικά-  θα απογοητευτεί... Θα καταφέρει ωστόσο να διατηρήσει τον τίτλο του Πρωταθλητή Νέων, με το ELO του να είναι πλέον 2231 (500 βαθμούς πάνω από την προηγούμενη χρονια!). Την ίδια χρονιά θα καταφέρει να γίνει και ο νεότερος παίχτης που κερδίζει το Open U.S. Champion. Όλα αυτά τα γεγονότα τον οδήγησαν στην πρώτη του συμμετοχή στο U.S. Championship. Το αποτέλεσμα του tournament; 8W-5D-0L και ο ούτε 15 χρονών Robert Fischer ανακυρήσσεται Πρωταθλητής ΗΠΑ και παράλληλα εξασφαλίζει την συμμετοχή του στα προκριματικά του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος στην Γιουγκοσλαβία. Τα έξοδα της αποστολής του αναλαμβάνει γνωστός τηλεοπτικός σταθμός, αφού ο ίδιος αδυνατούσε να πληρώσει τα ποσά.

Στα προκριματικά της Γιουγκοσλαβίας οι πρώτοι 6 θα προκρινόντουσαν στο Candidates Tournament για να διεκδικήσουν τον τίτλο. Ο Fischer καταλαμβάνει την 5η-6η θέση και προκρίνεται, ενώ κερδίζει και τον τίτλο του Grandmaster σε ηλικία μόλις 15 ετών με την βαθμολογία του πλέον να είναι στο 2626. Μια χρονιά αργότερα υπερασπίζεται τον τίτλο του Πρωταθλητή ΗΠΑ.

Το 1959 ο 16χρονος Αμερικάνος Πρωταθλητής θα σταματήσει το σχολείο για να αφοσιωθεί πλήρως στο σκάκι, δηλώνοντας:

"You don't learn anything at school. It's just a waste of time."

Έτσι, ο άνθρωπος αυτός του οποίου το IQ υπολογίζεται στο 180 (high-genious level) δεν κατάφερε να πάρει απολυτήριο...!Την ίδια περίοδο η μητέρα του θα αφήσει το σπίτι για να πάρει κάποια μαθήματα πάνω στην ιατρική. Η απουσία της μητέρας του από το σπίτι σε συνδυασμό με τον θαυμασμό που έτρεφε για την Σοβιετική Ένωση φαίνεται να είναι τα δυο βασικά στοιχεία που οδήγησαν τον Fischer να αρχίσει να μισεί του Σοβιετικούς.

Ο νικητής του Candidates Tournament θα προκρινόταν στον τελικό για να διεκδικήσει το στέμμα από τον προκάτοχό του,Botvinik. Ο Σοβιετικός Mikhael Tal ήταν ο νικητής -και μετέπειτα Πρωταθλητής- ενώ ο Fischer τερμάτισε στην 5η/6η θέση,έχοντας χάσει 4 φορές από τον Tal,ο οποίος όταν του ζητούσαν αυτόγραφα έβαζε δίπλα από το όνομά του και αυτό του Fischer λέγοντας πως "Κερδίζω τον Bobby τόσο συχνά που μου δίνεται το δικαίωμα να υπογράφω για λογαριασμό του..!".

Την επόμενη δεκαετία ο Fischer θα κερδίσει τα περισσότερα tournaments στα οποία μετέχει (αξιοσημείωτο ότι δεν έχασε ούτε ένα πρωτάθλημα ΗΠΑ) και είναι φανερό πως έχει βάλει έναν και μοναδικό στόχο: την κατάκτηση του Παγκοσμίου Πρωταθληματος. Έτσι, κλείνεται ολοένα και περισσότερο στον εαυτό του και στην σκακιέρα. Ο υπόλοιπος κόσμος δεν τον απασχολεί καθόλου και οποιαδήποτε άλλη δραστηριότητα πέραν της σκακιστικής προπόνησης την θεωρεί χάσιμο χρόνου. Κάθεται με τις ώρες και μελετάει παρτίδες ακούγοντας παράλληλα ραδιόφωνο και μάλιστα προγράμματα εκκλησιαστικού χαρακτήρα. Ο μοναχικός πλέον Bobby βρίσκει στήριγμα στην "Worldwide Church of God", στην οποία μάλιστα θα δωρίσει και αργότερα(1972) το ποσό των 61.200 δολαρίων. Το 1962 θα βγει 4ος στο Candidates Tournament αλλά τίποτα δεν τον πτοεί. Συνεχίζει την προσπάθεια και δικαιώνεται: 1970-71, Candidates Tournament, αποτελέσματα:

Φίσερ - Ταϊμόνοβ   6-0

Φίσερ - Λάρσεν      6-0

Φίσερ - Πετρόσιαν 6.5-2.5

Ο Fischer προκρίνεται πανηγυρικά στον τελικό του Παγκοσμίου Πρωταθλήματος για πρώτη -και τελευταία- φορά. Αντίπαλός του ο Σοβιετικός προκάτοχος του τίτλου Boris Spassky, σε έναν αγώνα 24 παρτίδων που θα διεξαγόταν στην Ισλανδία και έμελλε να είναι η ιστορικότερη αναμέτρηση μέχρι σήμερα. Τα πράγματα δεν θα εξελίσσονταν όμως ιδιαίτερα ομαλά...

Στην μέση του Ψυχρού Πολέμου, ΗΠΑ και Σοβιετική Ένωση ανταγωνίζονταν σε πολλά επίπεδα: πολιτική, παιδεία, στρατός, πυρηνκά, "κατάκτηση" της Σελήνης και του διαστήματος... Οι Σοβιετικοί θεωρούσαν πως - ως κομμουνιστές - είχαν σαφώς ανώτερη παιδεία από τους Αμερικάνους και ότι η επί 25 χρόνια κυριαρχία τους στο σκάκι ήταν μια από τις τρανές αποδείξεις ότι ο κομμουνισμός παράγει "ανώτερους" και πιο έξυπνους ανθρώπους,με τους Εθνικούς τους Πρωταθλητές να θεωρούνται "National Heroes". Από την άλλη οι Αμερικάνοι είχαν για πρώτη φορά την ευκαιρία να σπάσουν αυτόν τον μύθο και να κερδίσουν σε ένα παραδοσιακά...σοβιετικό "σπορ". Όλος αυτός ο ανταγωνισμός έφερε μεγάλη δημοσιότητα στον τελικό, αλλά όχι μόνο...

Ο τελικός ήταν προγραμματισμένος για να αρχίσει την πρώτη Ιουλίου. Όλα ήταν έτοιμα εκτός από κάτι βασικό: ο Fischer δεν βρισκόταν στο Ρέικιαβίκ! Ο λόγος ήταν ότι οι αρμόδιοι δεν είχαν ικανοποιήσει τις απαιτήσεις του -κυρίως τις χρηματικές απολαβές του νικητή. Τελικά μετά κόπων και βασάνων καταφέρνουν και ικανοποιούν τα αιτήματά του και ο εκκεντρικός Fischer εμφανίζεται στον τελικό στις 10 Ιουλίου, χάνοντας την πρώτη παρτίδα. Την δεύτερη μέρα δεν εμφανίζεται στην αναμέτρηση και το σκορ γίνεται 2-0. Ο λόγος της μη-εμφάνισής του ήταν αυτήν τη φορά ο θόρυβος από τις κάμερες και ο κακός φωτισμός. Έτσι, ετοιμάζεται να αποχωρήσει από τον τελικό γυρίζοντας στην Αμερική και να χάσει την μοναδική ευκαιρία να βρεθεί στην κορυφή του κόσμου. Οι Σοβιετικοί ωστόσο δέχονται τους νέους όρους -μάλλον για λόγους "τιμής"- που απαιτούσε ο Fischer και ο τελικός συνεχίζεται με τον Fischer να αρχίζει την αντεπίθεση, κερδίζοντας τις περισσότερες παρτίδες. Έτσι, είνα η σειρά των Σοβιετικών να καταφύγουν σε ψυχολογικά παιχνίδια, κατηγορώντας τους Αμερικάνους πως έχουν εμφυτεύσει στην καρέκλα του Fischer μια μορφή ενέργειας η οποία φεύγει με την μορφή ακτίνων και εισέρχεται στο μυαλό του Spassky κάθε φορά που ο Fischer σηκώνεται από την καρέκλα...! Έτσι αναγκάζουν τις αρχές να ξηλώσουν την καρέκλα αλλά το μόνο που βρήκαν ήταν δυο νεκρές μύγες... Επιπλέον θεωρούν πως υπάρχει μια μορφή ενέγειας σε ένα υποβρύχιο που την μεταδίδει μέσω συρράγγων κάτω από το έδαφος για να καταλήξει στην καρέκλα του Σοβιετικού Πρωταθλητή... Τίποτα από αυτά δεν αποδεικνύεται και ο τελικός συνεχίζεται κανονικά με τον Bobby Fischer να κερδίζει τελικά τον αντίπαλό του με 12,5-8,5 και να ανακυρήσεται νέος Παγκόσμιος Πρωταθλητής, επιστρέφοντας στις ΗΠΑ θριαμβευτής ενώ ο Spassky επέστρεψε στην USSR και κατηγορήθηκε από τις αρχές για την ήττα του.

Κανένας δεν θα μπορούσε να φανταστεί όμως το τι θα γινόταν στη συνέχεια. Ο Fischer δεν συμμετέχει σε κανένα τουρνουά και όταν φτάνει η ώρα να υπερασπιστεί τον τίτλο του απέναντι στον Σοβιετικό Anatoli Karpov, αρχίζει πάλι τις απαιτήσεις...Ικανοποιούνται όλες εκτός από μία και έτσι ο Fischer δεν εμφανίζεται και το στέμμα του Πρωταθλητή δίνεται στον Karpov. Έπειτα αρνείται να παίξει σε πολλά παιχνίδια, αφού δεν θεωρεί πως τα χρηματικά έπαθλα είναι αρκετά. Έτσι...εξαφανίζεται απο τον κόσμο...! Μάρτυρες λένε πως τον έχουν δει στην Ισλανδία, στο Σαράγιεβο, στο Τόκυο... Για ένα διάστημα μένει στο σπίτι της GM Susan Polgar. Το 1981 συλλαμβάνεται στην Pasadene γιατί έμοιαζε με έναν ύποπτο για κάποια κλοπή,ενώ όλο αυτό το διάστημα μεγαλώνουν τα αντισημιτιτά του αισθήματα.

Το 1992 δέχεται να παίξει εναντίον του Spassky, σε ένα re-match 20 χρόνια μετά τον μεγάλο τελικό. Ωστόσο η παρουσία του στο Σαράγιεβο για την διεξαγωγή του αγώνα θα σήμαινε την παραβίαση διεθνών κανόνων για την μη-διαξαγωγή οποιασδήποτε δραστηριότητας στον εδαφικό χώρο της πρώην Γιουγκοσλαβίας. Παρά την ρητή απαγόρευση από την Αμερικάνικη Κυβέρνηση, ο Bobby έδωσε την δική του απάντηση , έπαιξε και κέρδισε και πάλι τον φίλο και αντίπαλό του Boris Spassky. Μετά την νίκη αυτή ωστόσο του απαγορεύτηκε η επιστροφή του στις ΗΠΑ. Ο θυμός του μεγάλωνε και ο πρώην Πρωταθλητής βγήκε στον αέρα σε ραδιοφωνικό σταθμό των Φιλιππίνων στις 11/09/2001 για να κάνει τις δηλώσεις που θα ακούσετε στο παρακάτω βίντεο. Εδώ αξίζει να αναφέρουμε ότι μετά απο έρευνες διαπιστώθηκε πως και οι δύο γονείς του Bobby ήταν Εβραίοι. Αυτό συνεπάγεται ότι ο Fischer ήταν Αμερικάνος και Εβραίος, ένας από αυτούς που συνεχώς με τόσο πάθος κατηγορούσε για όσα συμβαίνουν στον κόσμο... Μετά από ένα μικρό διάστημα συλλαμβάνεται στο Τόκυο κατόπιν εντολών της κυβέρνησης των ΗΠΑ(;) και μένει έγκλειστος για 8 μήνες. Τελικά του επιτρέπεται να φύγει για την Ισλανδία, όπου του παραχωρείται η Ισλανδική υπηκοότητα χαρηστικά για τις εμφανίσεις του στον τελικό πριν απο 30 χρόνια.

Ο Robert Fischer θα ζήσει ήσυχα τα τελευταία χρόνια της ζωής του, χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα. Θα αφήσει την πνοή του στο Ρέικιαβικ, την πόλη που τον ανέδειξε Παγκόσμιο Πρωταθλητή,σε ηλικία 64 ετών, ακριβώς όσα ήταν και τα τετράγωνα του κόσμου του.